De Januslezing
door Jan Dekker
11/09/2010
Wel, hier zijn we dan,
vijf jaar lang hebben wij op
en aan het plein
en in de pandjes gewerkt.
Daarom wilden wij een klein feestje
met hen die ons weten te vinden
en hopelijk ook waarderen.
Vijf jaar lang werken wij nu als kunstenaars
op een plein, dat ooit als totaal kunstwerk
werd voorgesteld, ontworpen en uitgevoerd.
Jawel, het hele Vuurtorenplein is ontworpen
als een totaal kunstwerk.
In het centrum van het kunstwerk staat Janus.
De muur is ook een kunstwerk.
En voor sommigen misschien nieuw,
maar het plein waarop we staan en lopen
is ook een kunstwerk.
Wat zal er overblijven van de kunstwerken
als alles hier wordt gesloopt.
Want dat is wel de toekomst
Waarom staat Janus hier
Wat waren de redenen……..
en argumenten om Janus hier te plaatsen.
Ik ging op onderzoek bij een aantal
Noordwijkers van respectabele leeftijd.
Ik vroeg het aan Noordwijkers die
bovendien redelijke historische kennis
bezitten betreffende de dorpse perikelen
in het verleden.
Ook vroeg ik het op het Gemeentehuis.
Ik kreeg geen bevredigend antwoord.
Toch kan ik mij niet voorstellen
dat al deze kunstwerken zomaar zonder
enig argument en motief werden geplaatst.
Ken je klassieken
Ik hoorde wel een opmerking:
Jan Dekker, ken je klassieken!!!!!!!!!!!!!
Jawel, maar dat was geen antwoord op mijn vraag.
Toch is het wel goed om even
iets over de historie van Janus te zeggen.
Janus behoort tot de oudste van de Romeinse Goden.
Janus was de God van het begin en het einde,
het openen en sluiten.
Janus was de stichter van het maatschappelijke leven.
Hij verloste de mensen uit hun barbaarse toestand
en gaf hen een ordelijk leven.
Toen Saturnus op de vlucht was voor Jupiter
had Janus hem gastvrij onderdak verschaft.
Daarover werd Jupiter boos
en hij veranderde Janus in een God
met twee verschillende gezichten.
De gezichten representeerden Zon en Maan
Janus had dus eerst een (1) gezicht
en kreeg pas later twee gezichten.
Even terug
Maar nu weer terug naar mijn speurtocht.
Er kwam er een berichtje
van iemand die langdurig als ambtenaar
voor de Gemeente Noordwijk had gewerkt.
Ook hij wist mij niets over de achtergrond
en de motieven te vertellen.
Deze persoon acht ik hoog en ter zake kundig.
Er is dus iets met Janus aan de hand
wat niemand meer weet of niet wil weten
Hij wist echter heel zeker dat het hier
niet de antieke godheid betrof.
Volgens hem heeft dit beeld in de loop der tijd
analoog aan de godheid, de naam Janus verworven,
omdat dit beeld ook twee gezichten heeft.
Eens goed kijken
Als we nog eens goed naar onze Janus kijken
zien we wel twee gezichten,
maar ze zijn niet verschillend.
En dat was wel het geval bij Janus de God
Daar zit dus al een probleempje.
Maar als we nog verder kijken zien we
in elke hand een vis.
Dat stemt niet overeen met zijn goddelijke taken.
En vroeger spoot er water uit zijn mond.
Ook dat valt niet onder zijn goddelijke identificatie.
En waarom staat deze figuur op z’n gemak
op een been?
1641
Zou zijn naam iets te maken hebben
met gebeurtenissen rond en in het jaartal 1641?
De bevolking van Noordwijk was
sterk verdeeld door Reformatie en Inquisitie.
Het was een gure en duistere tijd.
Er stonden galgen langs de Oude Zeeweg
waaraan soms zelfs nog een skelet bungelde.
Op de zolder van de Grote Jeroenskerk
zaten ketters opgesloten.
Zij maakten lawaai tijdens de erediensten
en bekogelen de kerkgangers met uitwerpselen.
Het monster
In die periode van grote verwarring en vertwijfeling
strandde er een monster op het strand:
een enorme walvis.
Door deze monsterachtige verschijning
raakten de burgers in paniek.
Zij zagen hierin een teken van God.
Zij durfden geen initiatieven te ontwikkelen
om het stinkende beest op te ruimen.
Ook de vroede vaderen namen geen beslissingen.
Het beest rotte en stonk afgrijselijk, dagenlang.
Heel het dorp leefde in angst
en burgemeester en wethouders namen geen initiatief
om het wegrottende karkas op te ruimen.
Van de burgemeester kon men eigenlijk
geen besluitvaardigheid verwachten.
Hij was een tweederangs dichter en academicus;
zo vertelt de historicus.
Maar besluiteloosheid heeft ook twee gezichten.
En al helemaal als je op een been staat
en zo de luiheid symboliseert en…
als het ware een soort afwachtende houding aanneemt.
Geleerdheid is dus echt geen voordeel
bij de confrontatie met het onbekende.
Het voert te ver en het duurt te lang
om te vertellen hoe dit allemaal afliep.
Maar een ding staat vast de burgemeester heette Dousa.
En zijn voornaam… u raadt het al… was Janus.
Burgemeester, wij weten het wel zeker.
U heet geen Dousa en uw voornaam kennen we allemaal.
Laat dat een geruststelling zijn.
